Gmina Złotoryja utworzona została 1stycznia 1973r. z trzech gromad: Złotoryi, Gierałtowca, Rokitnicy oraz osiedla Wilków i funkcjonowała do 31 grudnia 1987r. Z dniem 2 stycznia 1988r. uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Legnicy połączono miasto i gminę Złotoryja w jedną jednostkę miejsko – gminną. Stan taki trwał do dnia 31 grudnia 1991r. W roku 1992 zmiana przepisów prawnych umożliwiła odłączenie gminy od miasta. Samodzielną działalność gmina Złotoryja rozpoczęła ponownie z dniem 1 kwietnia 1992. Od tej pory funkcjonują dwie jednostki administracyjne o tej samej nazwie gmina miejska i gmina wiejska.
W dokumentach nazwy miejscowości wchodzących w skład gminy pojawiły się już na początku XIII w.
Historia naszej ziemi związana jest z postacią świętej Jadwigi, a odkrycia archeologiczne wskazują, że grody słowiańskie zakładane tu były już w pierwszym tysiącleciu naszej ery. W 1211r. na zamku piastowskim w Rokitnicy książę Henryk Brodaty nadał Złotoryi prawa miejskie. Stąd też w herbie gminy Złotoryi uwiecznione zostały postaci książęcej pary.
Obszar geograficzny:
Gmina położona jest w zachodniej części województwa dolnośląskiego, swoim obszarem otacza siedzibę powiatu miasto Złotoryja. Powierzchnia gminy wynosi 145 km2 , z czego 77% stanowią użytki rolne, 15% lasy, 2% tereny osiedlowe, 1% wody powierzchniowe i 5% pozostałe tereny. Gmina posiada urodzajne gleby, z czego 77,3% to bardzo dobre gleby klasy I – III. Od kilku lat liczba mieszkańców oscyluje w granicach ok. 7200 osób. W skład gminy wchodzi 18 wsi sołeckich,2 osiedla i 1 osada. Gmina ma charakter rolniczo – przemysłowy. Dobre warunki dla rozwoju rolnictwa ma północna część gminy. Z inicjatywy władz gminnych, w miejscowości Ernestynów położonej 500m od zjazdu z autostrady A4 przy drodze wojewódzkiej nr 364 przygotowana jest ok. 16 ha lokalna strefa aktywności gospodarczej. Teren należy do zasobów Skarbu Państwa pozostających we władaniu Agencji Nieruchomości Rolnych. Objęty jest aktualnym planem zagospodarowania przestrzennego, posiada dobrą lokalizację ze względu na bliskie sąsiedztwo ważnych trakcji komunikacyjnych (drogi, PKP), a także dostęp do sieci gazowej, wodnej, kanalizacyjnej i energetycznej.
Część południowa jest wyposażona lepiej w przemysł. Tu zlokalizowane są 2 kopalnie bazaltu oraz obszar przemysłowy po byłej kopalni miedzi „Lena-2” Wilkowie. Swoją siedzibę ma tutaj kilka spółek. Od W południowej części gminy są też warunki do uprawiania turystyki. W tej dziedzinie gmina upatruje na przyszłość możliwości rozwoju. Największe tradycje turystyczne ma wieś Jerzmanic-Zdrój gdzie ponad 100 lat temu założono uzdrowisko. Atrakcje turystyczne tej miejscowości to pomnik przyrody nieożywionej „Krucze Skały”, Skalne Źródełko zwane też źródełkiem św. Jadwigi, następnie Studnia Trozendorfa. Szlakiem zielonym od Jerzmanic-Zdroju możemy trafić do zespołu pseudkrasowych jaskiń pod Wilczą Górą. W południowo – zachodniej części Wilczej Góry utworzono rezerwat geologiczny posiadający duże walory naukowe i dydaktyczne. Obserwować w nim można przekrój komina wulkanicznego. Wydarzenia sprzed kilkunastu milionów lat wiernie dokumentują różne kompleksy skał odsłonięte na ścianach kamieniołomu. Najrzadziej spotyka się jednak koncentrycznie ułożone słupy – tzw. skalne róże. Na północno – wschodniej ścianie centralnej partii Wilczej Góry znajduje się jedna z najpiękniejszych w Polsce i w Europie skalnych róż bazaltowych. Spod rezerwatu rozciągają się interesujące widoki na znaczną część Pogórza i Gór Kaczawskich, Karkonosze, a także Nizinę Śląską.
Kilka miejscowości południowej części gminy położonych jest w obszarze Parku Krajobrazowego “Chełmy” oraz w jego otulinie.
Jedną z nich jest wieś Leszczyna – dawny ośrodek górnictwa miedziowego. Podstawową atrakcją tej miejscowości jest odrestaurowany podwójny piec wapienniczy z XIXw. W pobliżu obserwować można interesujące odsłonięcie osadowych skał miedzionośnych dawnej kopalni „Ciche Szczęście”, chronione jako pomnik przyrody nieożywionej w „starym zagłębiu miedziowym”. W miesiącu czerwcu 1999 roku otwarta została ścieżka przyrodniczo – kulturowa „Synklina Leszczyny”. Kilkugodzinny spacer wytyczonym szlakiem pozwoli obserwować unikalne gatunki roślin, zgłębiać wiedzę na temat kwitnącego tutaj niegdyś górnictwa i hutnictwa miedzi (służą temu licznie umiejscowione tablice informacyjne oraz zachowane zabytki), a także na podziwianie malowniczych krajobrazów oraz wdychanie nieskazitelnie czystego powietrza, gwarantującego pełny wypoczynek z dala od miejskiego zgiełku.
Do odwiedzania Leszczyny zachęcamy szczególnie turystów pieszych. Od 2000r. odbywają się tutaj „DYMARKI KACZAWSKIE”, których Urząd Gminy jest współorganizatorem. Impreza poświęcona jest kultywowaniu historii tradycji górniczych i hutniczych tego regionu. W atrakcyjnej formie przybliża klimat starych dziejów.
W dniu 21 września 2007r. Nadleśnictwo Złotoryja dokonało otwarcia ścieżki dydaktycznej „Żelazny Krzyż” zlokalizowanej w lesie w Wilkowie-Osiedlu. Ścieżka jest oznakowana i wyposażona w wiele tablic informujących o występujących tu gatunkach roślin i zwierząt oraz o tym, jak należy zachować się w lesie. Zakończenie ścieżki znajduje się przy górującym nad okolicą „Żelaznym Krzyżu”, konstrukcją metalową, która od wielu lat była zagadką. Aura tajemniczości okrywająca krzyż mocno pobudziła wyobraźnię. Jedna z niepotwierdzonych wersji głosiła, że krzyż jest dziełem cystersów, którzy w sąsiednim Kondratowie mieli mieć swój klasztor. Inna sugeruje z kolei militarne przeznaczenie krzyża, który w czasie II wojny światowej miałby służyć Niemcom jako element systemu przesyłowego – maszt anteny radiostacji stojącej na oddalonym o kilka kilometrów wzgórzu Rosocha – a nawet do kalibracji radaru. Tajemnicę krzyża odkrywa Christa Fleischer, która przed wojną mieszkała w Wilkowie. Twierdzi ona, że żelazny krzyż został postawiony „na chwałę bożą” między rokiem 1931 a 1936 przez hrabiego von Lüttichau z Prusic.
