Gmina

Gmina Złotoryja utworzona została 1stycznia 1973r. z trzech gromad: Złotoryi, Gierałtowca, Rokitnicy oraz osiedla Wilków i funkcjonowała do 31 grudnia 1987r. Z dniem 2 stycznia 1988r. uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Legnicy połączono miasto i gminę Złotoryja w jedną jednostkę miejsko – gminną. Stan taki trwał do dnia 31 grudnia 1991r. W roku 1992 zmiana przepisów prawnych umożliwiła odłączenie gminy od miasta. Samodzielną działalność gmina Złotoryja rozpoczęła ponownie z dniem 1 kwietnia 1992. Od tej pory funkcjonują dwie jednostki administracyjne o tej samej nazwie gmina miejska i gmina wiejska.

W dokumentach nazwy miejscowości wchodzących w skład gminy pojawiły się już na początku XIII w.

Historia naszej ziemi związana jest z postacią świętej Jadwigi, a odkrycia archeologiczne wskazują, że grody słowiańskie zakładane tu były już w pierwszym tysiącleciu naszej ery. W 1211r. na zamku piastowskim w Rokitnicy książę Henryk Brodaty nadał Złotoryi prawa miejskie. Stąd też w herbie gminy Złotoryi uwiecznione zostały postaci książęcej pary.

Obszar geograficzny:

Gmina położona jest w zachodniej części województwa dolnośląskiego, swoim obszarem otacza siedzibę powiatu miasto Złotoryja. Powierzchnia gminy wynosi 145 km2 , z czego 77% stanowią użytki rolne, 15% lasy, 2% tereny osiedlowe, 1% wody powierzchniowe i 5% pozostałe tereny. Gmina posiada urodzajne gleby, z czego 77,3% to bardzo dobre gleby klasy I – III. Od kilku lat liczba mieszkańców oscyluje w granicach ok. 7200 osób. W skład gminy wchodzi 18 wsi sołeckich,2 osiedla i 1 osada. Gmina ma charakter rolniczo – przemysłowy. Dobre warunki dla rozwoju rolnictwa ma północna część gminy. Z inicjatywy władz gminnych, w miejscowości Ernestynów położonej 500m od zjazdu z autostrady A4 przy drodze wojewódzkiej nr 364 przygotowana jest ok. 16 ha lokalna strefa aktywności gospodarczej. Teren należy do zasobów Skarbu Państwa pozostających we władaniu Agencji Nieruchomości Rolnych. Objęty jest aktualnym planem zagospodarowania przestrzennego, posiada dobrą lokalizację ze względu na bliskie sąsiedztwo ważnych trakcji komunikacyjnych (drogi, PKP), a także dostęp do sieci gazowej, wodnej, kanalizacyjnej i energetycznej.

Część południowa jest wyposażona lepiej w przemysł. Tu zlokalizowane są 2 kopalnie bazaltu oraz obszar przemysłowy po byłej kopalni miedzi „Lena-2” Wilkowie. Swoją siedzibę ma tutaj kilka spółek. Od W południowej części gminy są też warunki do uprawiania turystyki. W tej dziedzinie gmina upatruje na przyszłość możliwości rozwoju. Największe tradycje turystyczne ma wieś Jerzmanic-Zdrój gdzie ponad 100 lat temu założono uzdrowisko. Atrakcje turystyczne tej miejscowości to pomnik przyrody nieożywionej „Krucze Skały”, Skalne Źródełko zwane też źródełkiem św. Jadwigi, następnie Studnia Trozendorfa. Szlakiem zielonym od Jerzmanic-Zdroju możemy trafić do zespołu pseudkrasowych jaskiń pod Wilczą Górą. W południowo – zachodniej części Wilczej Góry utworzono rezerwat geologiczny posiadający duże walory naukowe i dydaktyczne. Obserwować w nim można przekrój komina wulkanicznego. Wydarzenia sprzed kilkunastu milionów lat wiernie dokumentują różne kompleksy skał odsłonięte na ścianach kamieniołomu. Najrzadziej spotyka się jednak koncentrycznie ułożone słupy – tzw. skalne róże. Na północno – wschodniej ścianie centralnej partii Wilczej Góry znajduje się jedna z najpiękniejszych w Polsce i w Europie skalnych róż bazaltowych. Spod rezerwatu rozciągają się interesujące widoki na znaczną część Pogórza i Gór Kaczawskich, Karkonosze, a także Nizinę Śląską.

Kilka miejscowości południowej części gminy położonych jest w obszarze Parku Krajobrazowego “Chełmy” oraz w jego otulinie.

Jedną z nich jest wieś Leszczyna – dawny ośrodek górnictwa miedziowego. Podstawową atrakcją tej miejscowości jest odrestaurowany podwójny piec wapienniczy z XIXw. W pobliżu obserwować można interesujące odsłonięcie osadowych skał miedzionośnych dawnej kopalni „Ciche Szczęście”, chronione jako pomnik przyrody nieożywionej w „starym zagłębiu miedziowym”. W miesiącu czerwcu 1999 roku otwarta została ścieżka przyrodniczo – kulturowa „Synklina Leszczyny”. Kilkugodzinny spacer wytyczonym szlakiem pozwoli obserwować unikalne gatunki roślin, zgłębiać wiedzę na temat kwitnącego tutaj niegdyś górnictwa i hutnictwa miedzi (służą temu licznie umiejscowione tablice informacyjne oraz zachowane zabytki), a także na podziwianie malowniczych krajobrazów oraz wdychanie nieskazitelnie czystego powietrza, gwarantującego pełny wypoczynek z dala od miejskiego zgiełku.

Do odwiedzania Leszczyny zachęcamy szczególnie turystów pieszych. Od 2000r. odbywają się tutaj „DYMARKI KACZAWSKIE”, których Urząd Gminy jest współorganizatorem. Impreza poświęcona jest kultywowaniu historii tradycji górniczych i hutniczych tego regionu. W atrakcyjnej formie przybliża klimat starych dziejów.

W dniu 21 września 2007r. Nadleśnictwo Złotoryja dokonało otwarcia ścieżki dydaktycznej „Żelazny Krzyż” zlokalizowanej w lesie w Wilkowie-Osiedlu. Ścieżka jest oznakowana i wyposażona w wiele tablic informujących o występujących tu gatunkach roślin i zwierząt oraz o tym, jak należy zachować się w lesie. Zakończenie ścieżki znajduje się przy górującym nad okolicą „Żelaznym Krzyżu”, konstrukcją metalową, która od wielu lat była zagadką. Aura tajemniczości okrywająca krzyż mocno pobudziła wyobraźnię. Jedna z niepotwierdzonych wersji głosiła, że krzyż jest dziełem cystersów, którzy w sąsiednim Kondratowie mieli mieć swój klasztor. Inna sugeruje z kolei militarne przeznaczenie krzyża, który w czasie II wojny światowej miałby służyć Niemcom jako element systemu przesyłowego – maszt anteny radiostacji stojącej na oddalonym o kilka kilometrów wzgórzu Rosocha – a nawet do kalibracji radaru. Tajemnicę krzyża odkrywa Christa Fleischer, która przed wojną mieszkała w Wilkowie. Twierdzi ona, że żelazny krzyż został postawiony „na chwałę bożą” między rokiem 1931 a 1936 przez hrabiego von Lüttichau z Prusic.

---

 

To warto zobaczyć:

Brennik - Kościół Objawienia Pańskiego z XVI w – obecna sylwetka kościoła zawiera elementy z XV w (mury) oraz pochodzące z rozbudowy w 1577r. kościół przeżył katastrofę w okresie wojen napoleońskich i w roku 1813 uległ prawie całkowitemu spaleniu. Ucierpiała nie tylko świątynia razem z dzwonami; ofiara pożaru padły też księgi kościelne dotyczące nie tylko Brennika, ale i okolicznych wsi. Na szczęście zachowały się jeszcze elementy średniowieczne w niezmienionym stanie: dwuprzęsłowe prezbiterium z krzyżowo-żebrowym sklepieniem. Z XVI w. pochodzą empory – w czym zaznaczył się wpływ reformacji – oraz strop. Kruchta i wieża pochodzą z XIXw. Projektantem wieży jest słynny śląski architekt Friedrich Schindel.

 

• 
• 
• 
•  

Jerzmanice-Zdrój - Kościół Św. Antoniego z XVI w – w XVII posiadał dwie wieże, z których jedna przetrwała do wieku XIX. Znacznie ucierpiał podczas wojny 30-letniej. W 2 połowie XVIIw. Został odbudowany, a ok. 1700r. rozbudowany. Wnętrze przykryte jest bezżebrowym sklepieniem krzyżowym. Barokowy portal głównego wejścia oraz dwupoziomowe drewniane empory pochodzą z XVIIIw. Na północnej ścianie prezbiterium widnieją tablice nagrobne rodziny von Bocków i Schindlów.

• 
• 
•  

“Krucze Skały” – pomnik przyrody nieożywionej -są to górnokredowe piaskowce średnio- i gruboziarniste, w górnych partiach przechodzące z zlepieńce. Swe wyodrębnienie zawdzięczają sile erozyjnej Kaczawy. Powstały w ten sposób izolowane skałki w formie baszt i grzybów.

• 
• 
•  

„Skalne Źródło” - znajdujące się pod Kruczymi Skałami źródełko z kolumnowym klasycystycznym portalem z końca XIXw. pozostałe z czasów utworzonego w Jerzmanicach-Zdroju w 1881r. zakładu leczniczego (Hermsdorf Bad).

• 
• 
•  

Lubiatów – Kościół Najświętszego Serca Jezusa z XIV w – na powstanie kościoła w XIVw. wskazuje najstarszy element kościoła – zakrystia. Ze średniowiecza zachowały się mury prezbiterium, portal południowy oraz fragmenty wystroju architektonicznego.

• 
• 
•  

Prusice – Kościół Św. Jadwigi z XIII w – prezbiterium jest proste, dwuprzęsłowe i łączy się z jedną nawą. Dobudówki od strony południowej są późniejsze i pochodzą z XVI oraz XVII wieku; zatarły one nieco pierwotną bryłę kościoła, ale i tak pozostała ona malownicza, niska z szerokim gontowym dachem. Budowla zawiera elementy wczesnogotyckie, np. portal w południowej kruchcie, ostry łuk świadczy o gotyku, ale dekoracja i inne elementy wskazują o przynależności do stylu romańskiego. Zewnętrzną ścianę kruchty zdobi skromniejszy portal gotycki. Żebra sklepienia prezbiterium wykazują cechy wczesnego gotyku. Interesujące, oryginalne i rzadko spotykane są przypory przy ścianie prezbiterium. Ślady renesansu, poza przybudówkami, to kamienne nagrobki w kruchcie południowej, przedstawiające 4 postacie rodziny rycerskiej: Jakuba i Urszulę z Prusic oraz dwóch nieznajomych rycerzy z Czerwonego Kościoła. Wnętrze kościoła jest skromne. Uwagę zwraca rokokowy ołtarz w prezbiterium z delikatną snycerską dekoracją.

• 
• 
• 
•  

Kaplica cmentarna z XVIIIw. 

• 
• 
•  

Rokitnica – Kościół Św. Michała Archanioła z XIII w – budowla jednonawowa z apsydą od wschodu. Kościół zniszczony w 1451r., odbudowany został na przełomie XV i XVIw. Z tego okresu pochodzi wieża, kilka portali oraz niektóre obramienia okienne. Prezbiterium zachowało sklepienie krzyżowo-żebrowe. Od strony zachodniej przylega do nawy budowla z końca XVw. Mieszcząca kruchtę. Przybudówka ta posiada kamienny późnogotycki portal o wykroju „w ośli grzbiet” i profilowane obramienie okienka. Z epoki baroku przetrwały organy, rzeźby Ukrzyżowania na belce tęczowej, ołtarz główny i ambona.

• 
• 
•  

Ruiny zamku piastowskiego z XI w – w średniowieczu otaczały go kamienne mury i podwójne fosy (od wschodu), o głębokości ok. 4m. zachowała się ściana prawdopodobnie kaplicy zamkowej, datowana na przełom XIII i XIV. We fragmencie muru widoczne otwory po belkach, podtrzymujących niegdyś emporę kapliczną. W 1428r. zamek mieli częściowo zniszczyć husyci, a w 1451r. zrujnowali go mieszczanie wrocławscy i świdniccy, którzy w ten sposób rozprawili się z rycerzami-rozbójnikami. Na zabytku znajduje się od 1970r. pamiątkowa tablica ku czci Piastów śląskich. Wedle legendy, w poświacie północy odsłania się w ruinach zamczyska tajemnicze okienko. Ujrzeć można wówczas ukaranego klątwą mnicha, który od wieków liczy złote monety. Kto w pojedynkę znajdzie się w tym miejscu, stanie się posiadaczem olbrzymiego skarbu.

• 
• 
• 
•  

Wysocko – Kościół pw Św. Jadwigi z XV w – obecny plan kościoła składa się z nawy oraz prezbiterium, które zamyka się w trzech ścianach ośmioboku. W kruchcie zachodniej zachował się gotycki ostrołuczny portal zdobiony maswerkiem. Skromniejszy portal, także gotycki, zachował się od strony kruchty południowej.

• 
• 
•  

Nowa Wieś Złotoryjska – zespół dworski z XVIII w – składa się z dworu, budynku mieszkalno-gospodarczego oraz stodoły. Niektóre elementy tego zabytku datowane są na rok 1778 lub 1850.

Rzymówka – pałac w folwarku – nad portalem tarcza herbowa rodu Richthofen z wizerunkiem postaci siedzącej w fotelu z mieczem w prawej ręce, ptasim skrzydłem i czaplą trzymającą kamienną kulę zwieńczona baronowską koroną,

• 
• 
•  

Średniowieczne grodzisko (IV do IX w n.e.) – grodzisko wklęsłe założone na planie nieregularnego owalu, wydłużonego na osi północny zachód południowy wschód. Jego długość 110m, szerokość ok. 20m. powierzchnia majdanu obniża się w stronę południowo wschodnią. Wał najlepiej zachowany w części północno zachodniej. Jego wysokość od wewnątrz dochodzi do 3m, od zewnątrz do ok. 10m. obiekt częściowo zniszczony.. grodzisko od dawna wzbudzało zainteresowanie archeologów. Naukowcy odnaleźli tu m.in.: 18 fragmentów ceramiki z okresu prehistorycznego, 9 fragmentów ceramiki starożytnej, cmentarzysko z 8 grobami z VIIIw. osadę a w niej 18 fragmentów ceramiki z IXw.

• 
• 
• 
• 
• 
•  

„Źródełko św. Jadwigi” – skalne źródełk, z którego według ustnego przekazu podczas swych wędrówek wodę czerpała św. Jadwiga. Źródełko odrestaurowane w 2005r. z okazji obchodów millenium Rzymówki.

• 
• 
•  

---

SZLAKI TURYSTYCZE WIODĄCE PRZEZ TEREN GMINY ZŁOTORYJA:

1. Szlak Polskiej Miedzi (znaki niebieskie)

Złotoryja – Rokitnica – Przymówka – Krotoszyce – Wilczyce – Legnica

Dłogość szlaku 26 km. Prowadzi on doliną Kaczawy, od Rzymówki widoki na dolinę Kaczawy i Równinę Jawora.

2. Szlak Brzeżny (znaki czerwone)

Złotoryja – Leszczyna – Stanisławów – Myślibórz – Grobla – Świny – Bolków

Długość szlaku 40 km. Wiedzie on krawędzią Sudetów związaną z uskokiem brzeżnym sudeckim, liczne wzgórza zbudowane z wulkanicznych bazaltów. Szlak biegnie brzeżnymi partiami Pogórza Złotoryjskiego, przecina Rów Świerzawy oraz Pogórze Wojcieszowskie. Po drodze skały z różnych okresów geologicznych. Liczne atrakcje turystyczne, m.in. bliźniacze piece hutnicze w Leszczynie i pod Rosochą, kalwaria na Górznu, zarysy grodzisk, zamki, ruiny (Lipa, Świny, Bolków).

3. Szlak Spacerowy (znaki zielone)

Złotoryja – dolina Kaczawy – Jerzmanic-Zdrój – dolina Drążnicy (jaskinie pseudokrasowe) – Wilcza Góra – Wilków – Leszczyna – Prusice – Rokitnica.

Długość szlaku 19 km. Jest to szlak spacerowy po najbliższych okolicach Złotoryi. Biegnie malowniczą dolina Kaczawy, u stóp pseudokrasowych jaskiń-pieczar: Wilczej Jamy, Niedźwiedziej Jamy i Skalnego Wodospadu, dalej u podnóża rezerwatu geologicznego „Wilcza Góra”. Po drodze piece hutnicze, tereny dawnego górnictwa i hutnictwa miedzi i złota. Słabo zachowane ślady zamku piastowskiego w Rokitnicy²

4. Ścieżka Św. Jadwigi – ścieżka o charakterze dydaktycznym, kontemplacyjnym i turystycznym. Pomysłodawcą i organizatorem jest Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej przy pomocy władz samorządowych i społeczności lokalnej. Trasa ma 6 km i wiedzie ze Złotoryi - spod kościoła św. Jadwigi – gdzie ustawiono pierwszy kamień medytacyjny. W sumie, wzorując się na „drodze Św. Jadwigi” w Oerlinghausen (Niemcy), postawiono na trasie 7 kamieni, na każdym z nich umieszczono w trzech językach, jakimi posługiwała się Jadwiga: polskim, niemieckim i łacińskim, hasła – cnoty teologiczne, którym hołdowała. Specyficzny jest kamień siódmy, na wzgórzu zamkowym w Rokitnicy, gdyż powstał z połączenia kamieni z Andechs – miejsca urodzenia św. Jadwigi, kamieni z Trzebnicy, gdzie zmarła i została pochowana oraz kamieni z ruin zamku w Rokitnicy.

I kamień – skwer przy kościele św. Jadwigi w Złotoryi – WIARA – GLAUBE – FIDES

II kamień – skwer naprzeciw cmentarza w Złotoryi – NADZIEJA – HOFFNUNG – SPES

III kamień – skwer przy alejce do strzelnicy w Złotoryi – MIŁOŚĆ – LIEBE – AMOR

IV kamień – krzyż drewniany na Kopaczu – UMIAR – MASS – MODERATIO

V kamień – polna droga między Kopaczem a Rokitnicą – ROZTROPNOŚĆ – KLUGHEIT – PRUDENTIA

VI kamień – wjazd do Rokitnicy – SPRAWIEDLIWOŚĆ – GERECHTIGKEIT – IUSTITIA
VII kamień – wzgórze zamkowe w Rokitnicy – ODWAGA – TAPFERKEIT – VIRTUS³

5. Szlak Źródlany – szlak wiedzie przez miejscowości, w których wedle ustnej tradycji znajdują się „źródełka św. Jadwigi” Jerzmanice-Zdrój – Rokitnica – Rzymówka. Trasa rajdu wynosi 15,5 km i jest oznakowany. Od 2006r. organizowane są tutaj rajdy rowerowe dla dzieci i młodzieży.

6. Ścieżka Żelazny Krzyż
     Widok
     Opis

7. Ścieżka Wzgórze Zamkowe w Rokitnicy
     Opis

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

 

 

---

 

Ochrona środowiska przyrodniczego gminy Złotoryja

Wśród obecnie chronionych obiektów przyrodniczych przeważają obiekty leśno- florystyczne. Zabytki przyrody nieożywionej stanowią małą część wszystkich obiektów chronionych. Wśród zabytków przyrody nieożywionej na szczególna uwagę zasługują relikty zjawisk wulkanicznych, ze względu na ich unikalność w skali krajowej, jak również duże walory krajobrazowe, poznawcze i naukowe. Przykładem może tu być rezerwat geologiczny "Wilcza Góra" - samotnie stojący odsłonięty stożek wulkaniczny (373 m) z bardzo rzadkim w skali światowej układem wiązek słupów bazaltowych oraz tzw. "różą bazaltową" obrazującą kierunki wpływu potoków lawowych. Rezerwat ten został objęty ochroną na podstawie Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 01 kwietnia 1959 r., na obszarze 1,69 ha.

Ponadto zarządzeniem Wojewody legnickiego zastały uznane za pomniki przyrody następujące twory przyrody nieożywionej:

1. kamieniołom "Ciche szczęście" z unikatowym odsłonięciem miedzionośnego cechsztynu - oddział 46 lasu Nadleśnictwa Złotoryja w pobliżu wsi Leszczyna.

2. Jaskinia "Wilcza", "Niedźwiedzia", "Wodospad" - oddział 16k na prawym skalistym zboczu doliny Drążnicy lasu Nadleśnictwa Złotoryja,

3. "Krucze Skały" - stroma ściana skalna utworzona z piaskowców zlepieńcowatych turonu ze śladami odcisków fauny, w miejscowości Jerzmanice- Zdrój, przy stacji 8 PKP, na terenie będącym w zarządzie Nadleśnictwa Złotoryja.

Oprócz interesujących obiektów przyrody nieożywionej, ochroną przyrody zostało objętych wiele drzew : 6 buków, 3 świerki, 2 klony, 2 lipy, oraz 1 cis i 1 wiąz.

W 1992 roku zarządzeniem Wojewody Legnickiego utworzony został Park Krajobrazowy "Chełmy", który swoim zasięgiem obejmuje wieś Leszczynę - dawny ośrodek górnictwa i hutnictwa miedzi z zachowanymi podwójnymi piecami szybowymi do wytopu miedzi. W granicach otuliny parku znalazły się takie miejscowości jak Wilków, Rokitnica, Kozów, Kopacz, Łaźniki, Rzymówka, Prusice i Wysocko.
Park prezentuje wiele wartości przyrodniczych, które stanowią między innymi o wyjątkowej jego przydatności do celów dydaktycznych, turystycznych i naukowych. Aktualnie opracowany jest nowy plan ochrony Parku Krajobrazowego "Chełmy".

 

obszar gminy: 145 km2 z czego: 77% stanowią użytki rolne, 15% lasy, 2% tereny osiedlowe, 1% wody powierzchniowe, 5% pozostałe tereny, gleby: 77,3% gleby klasy I - III, ludność: 6714 osób bezrobocie: 13,2% podmioty gospodarcze: ok. 300 zwodociągowanie: 100% gminy kanalizacja: 100% oczyszczalnia ścieków: Lubiatów gazyfikacja: 6 miejscowości telefonizacja: wg zapotrzebowania

Gmina Złotoryja utworzona została 1stycznia 1973r. z trzech gromad: Złotoryi, Gierałtowca, Rokitnicy oraz osiedla Wilków i funkcjonowała do 31 grudnia 1987r. Z dniem 2 stycznia 1988r. uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Legnicy połączono miasto i gminę Złotoryja w jedną jednostkę miejsko - gminną. Stan taki trwał do dnia 31 grudnia 1991r. W roku 1992 zmiana przepisów prawnych umożliwiła odłączenie gminy od miasta. Samodzielną działalność gmina Złotoryja rozpoczęła ponownie z dniem 1 kwietnia 1992. W dokumentach nazwy miejscowości wchodzących w skład gminy pojawiły się już na początku XIII w.

Historia naszej ziemi związana jest z postacią świętej Jadwigi, a odkrycia archeologiczne wskazują, że grody słowiańskie zakładane tu były już w pierwszym tysiącleciu naszej ery.

Najważniejsze zabytki:

Brennik - Kościół Objawienia Pańskiego z XVI w.

Jerzmanice Zdrój - Kościół Św. Antoniego z XVI w, "Skalne Źródełko", "Krucze Skały"

Lubiatów - Kościół Najświętszego Serca Jezusa z XIV w.

Prusice - Kościół Św. Jadwigi z XIII w.

Rokitnica - Kościół Św. Michała Archanioła z XIII w, ruiny zamku piastowskiego z XI w

        

Wysocko - Kościół pw Św. Jadwigi z XV w.

Leszczyna - podwójny piec hutniczy z XVIII w.

 

Nowa Wieś Złotoryjska - zespół dworski z XVIII w.

Rzymówka - pałac w folwarku